Ҫанталӑк шӑрӑх тӑнӑ чух ватти-яшши шыва кӗме васкать. Анчах, шел те, инкексем те пулаҫҫӗ. Паян Правительство ҫуртӗнче шыври хӑрушсӑрлӑх ыйтӑвне сӳтсе явма ятарласа ларӑва пуҫтарӑннӑ.
Утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗ тӗлне 19 ҫын путса вилнӗ. Вӗсен йышӗнче — икӗ ача.
ГКЧС ертӳҫи Вениамин Петров шыва путакансен шучӗ пӗлтӗрхи танлаштаруллӑ тапхӑртинчен 25 процент ӳснине пӗлтернӗ. Муркаш районӗнче 9 ҫын шыва путса вилнӗ, Ҫӗнӗ Шупашкар хулинче — 4, Канаш районӗнче — 3, Вӑрмар районӗнче — 2.
Инкексем ишме ирӗк паман вырӑнсенче пулса иртнӗ. Тепӗр тесен ялсенче: «Шыва кӗме юрамасть», — тесе асӑрхаттарнипех ҫырлахаҫҫӗ. Пӗве-кӳлле ятарласа хатӗрлеме васкамаҫҫӗ. Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев ҫавна ырламан.
«Хорӑн ялӗнчен уйрӑлса тӑватӑ вырӑнта тӑватӑ ял — Кӗсмӳ (шыв пуҫламӑшӗнче вырнаҫнӑ), Пашалукасси тата Чаканар ялӗсем пулса кайнӑ… Ялсем пысӑклансан, обществӑсем тунӑ вӑхӑтра, Мӑн Муркашне, Шаптакне тата Ҫӗньялне (ун чух Ҫурлатӑрри ялӗ пулман) пӗрле Перво-Васькинское общество тесе ят панӑ. Пирӗнне, тӑватӑ ялне пӗрле, Второ-Васькинское общество тенӗ... 1866 ҫултанпа вӗсем уйрӑм ялсемех шутланнӑ. 29. 08. 1963 вӗсене пӗрлештерсе пӗр Хорной ялӗ тесе ҫырма пуҫлаҫҫӗ», — тенӗ Н.Г. Петровский (1908-1984) хӑйӗн «Хыркасси-Муркаш: кунҫулӗ, ӑс-хакӑлӗ, ҫыннисем» кӗнекинче (Ш., Ҫӗнӗ вӑхӑт, 2016). Кӗнеке тӑватӑ ҫул каяллах тухса саланса пӗтнӗ. Апла пулсан та, ӑна ытти ҫӗр-ҫӗр кӗнекерен уйӑрса, виҫ сӑмах калас терӗм.
Кӗнеке пуян, тирпейлӗ, кирек хӑш вулакана та килӗшмелле. Ӗлӗк-авалхи юмах-сӑмах, йӑла-йӗрке, Холавар халапӗ, Хоракасси пасарӗ, Пугачев вӑхӑчӗ, Шорча вӑрҫи, Чемей пӑлхавӗ, революцисем, элтешлӗх вӑрҫи, 1935 ҫулта Мускавра колхозние-ударниксен съездӗнче пулни, Чалтан (Отечественнӑй) вӑрҫӑсем... Колхоз аталанни те саланни, шкулсем уҫӑлни те хупӑнни, ӗҫпе ҫар паттӑр ҫыннисем, учительсем, председательсем-бригадирсем, механизаторсем, бухгалтерсем, тухтӑрсем, фермерсем.
Канаш районӗнчи Сивҫырма ялӗнче пурӑнакан 33 ҫулти сусӑр арҫын шывра путса вилнӗ. Вӑл кӳршӗ ялти пӗвере шыва кӗнӗ.Сусӑрӑн виллине ҫӑлавҫӑсем тепӗр кун ҫеҫ тупнӑ.
Кӑҫал ҫанталӑк шӑрӑх тӑнӑран шывра пулнӑ инкексен йышӗ 20 процент ӳснӗ. Кӑҫал 19 ҫын шывра путса вилнӗ, вӗсенчен иккӗшӗ – ачасем.
Кӑҫал Муркаш районӗнче инкек пулнӑ. Унта 9 ҫыннӑн пурнӑҫӗ шывра татӑлнӑ.
Ҫанталӑк шӑрӑх тӑнине кура ҫак кунсенче Чӑваш Енре те шыва кӗме аван. Шел те, путса вилекенсен йышӗ ӳссех пырать. РФ Инкеклӗ ӗҫсен министерствин Чӑваш Енри управленийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, иртсе кайнӑ канмалли кунсенче пирӗн тӑрӑхри тӑватӑ ҫын пурнӑҫӗ татӑлнӑ. Ҫапла вара шыва путса вилекенсен йышӗ кӑҫал 17 ҫынна ҫитнӗ.
Эрнекун каҫхине Муркаш районӗнчи Шупуҫӗнче 74 ҫулти арҫын пӗвере путнӑ. Арҫын ҫипуҫне ачасем асӑрхасан аслисене пӗлтернӗ. Вилене шывран ял ҫыннисем кӑларнӑ. Малтанласа шухӑшланӑ тӑрӑх, арҫын эрех ӗҫнӗ пулнӑ.
Утӑ уйӑхӗн 11-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарти хула пляжӗнчен инҫех мар вырӑнта, Атӑлта, 19 ҫулти каччӑ виллине тупнӑ.
Ҫав кунах Вӑрмар районӗнчи «Тарӑн ҫырма» коллективлӑ пахча патӗнчи пӗвере 43 ҫулти хӗрарӑм путнӑ. Вӑл Кавал ялӗнче пурӑннӑ.
Шӑматкун Муркаш районӗнчи Ильинка ялӗ тӗлӗнче, Атӑлта, 55 ҫулти арҫын шыва путнӑ.
Кашмашра шкул пулатех. Муркаш районӗнчи Кашмашра ҫӗнӗ шкул тутарас ыйтупа виҫ-тӑват ҫул каялла хытах шавланӑччӗ. Кашмашра пурӑнакансем «Беспредел в Чувашии» (чӑв. Чӑваш Енри йӗркесӗрлӗх) «Youtube» видеохостингра видеочӗнӳ те вырнаҫтарнӑччӗ. Аса илтерер: Кашмашри шкула 1931 ҫулта хӑпартнӑ. Унти ачасене ҫывӑхри хӑтлӑ шкула автобуспа турттарма йышӑннӑччӗ.
Шкул тӑвассине тӳре-шара шантарнӑччӗ. Анчах каярах. Халӗ Кашмашра шкул тума палӑртнӑ-палӑртнах. Вӑл 108 вырӑнлӑх пулӗ. Республикӑн вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министрӗ Сергей Яковлев пӗр ларура пӗлтернӗ тӑрӑх, строительство организацине палӑртма кӑҫалхи утӑ-ҫурла уйӑхӗсенче аукцион иртӗ. Шкул тума 211 миллион тенкӗ уйӑрӗҫ.
Утӑ уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Муркаш районӗнче икӗ ҫын путса вилнӗ. Инкеклӗ лару-тӑру министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, иккӗшӗ те юраман вырӑнта шыва кӗнӗ.
Ҫурла Тӑрри ялӗ ҫывӑхӗнчи пӗвере ҫак тӑрӑхрах пурӑннӑ 48 ҫулти арҫыннӑн пурнӑҫӗ татӑлнӑ. Ҫынсем каланӑ тӑрӑх, утӑ пуҫтарнӑ хыҫҫӑн арҫын юлташӗсемпе шыва кӗме кайнӑ. Хӑй вара урӑ пулман.
Тепӗр инкек Мӑн Шетмӗ плотининче Автанкасси ялӗ ҫывӑхӗнче пулнӑ. 27 ҫулти арҫын та шӑрӑхра шыва кӗме кайнӑ. Вӑл плотина ҫийӗн карнӑ пӑрӑх ҫинчен сикнӗ те каялла тухман.
Утӑ уйӑхӗн 4-мӗшӗнче Чӑваш Ен ҫыннисем Китайран таврӑннӑ. Вӗсене унтан ятарлӑ рейспа илсе килнӗ. Самолет Мускаври Шереметьево аэропортне илсе ҫитернӗ. Ентешӗмӗрсем халӗ – Муркаш районӗнчи обсерваторта икӗ эрнелӗх карантинта.
Утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗ тӗлне илсен, Раҫҫей тулашӗнче тӑрса юлнисем – 246 ҫын.
Чикӗ леш енчен кӑҫалхи ака уйӑхӗн 10-мӗшӗ хыҫҫӑн пирӗн тӑрӑхри 161 ентеше таврӑнма пулӑшнӑ. Ҫав шутра 29 ҫынна – Индирен, 28 – АПШран, 16 – Таиландран, 9 – Китайран, 8 – Италирен, 7 – Узбекистанран, 6-шар ҫынна – Испанирен, Израильтен, Индонезирен, Велокобританирен, Турцирен, 5 – Германирен, 4 – Францирен, 2-шер ҫынна – Мексикӑран, Кӑнтӑр Африкӑран, Грецирен, Кипртан, Арабсен Пӗрлештернӗ Эмирачӗсенчен, Таджикистанран, Аргентинӑраны, 1-ер ҫынна – Кӑркӑстанрани, Кӑнтӑр Корейӑран, Латвирен, Португалирен, Шри-Ланкӑран, Иорданирен.
Ҫӗртме уйӑхӗн 26-мӗшӗнче Великобританирен Чӑваш Ен ҫыннисене тӑван ҫӗршыва илсе килнӗ. Кӑшӑлвирус пандемине пула ҫӗршывпа ҫӗршыв хушшинче самолетсем вӗҫме чарӑнсан ентешӗмӗрсем ют ҫӗрте тӑрса юлнӑ. Вӗсене тӑван тӑрӑха таврӑнма ҫӗршыв шайӗнче пулӑшаҫҫӗ. Ҫӗртмен 26-мӗшӗнче Великобританирен Мускава килнӗ самолетра пирӗн республикӑри икӗ ачапа икӗ ҫын пулнӑ. Ҫӗртме уйӑхӗн 28-мӗшӗ каҫхине Италирен Чӑваш Ен ҫыннисем иккӗн таврӑннӑ.
Ют ҫӗршывран килнисене Муркаш районӗнчи санаторисенчен пӗрне обсерватора ӑсатнӑ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 29-мӗшӗ тӗлне 245 ҫын Раҫҫей тулашӗнче тӑрса юлнӑ, ҫав шутра – 32 ача.
Кӑҫалхи ака уйӑхӗн 10-мӗшӗнченпе тӑван тӑрӑха пирӗн республикӑри 147 ҫынна таврӑнма пулӑшнӑ.
Муркаш районӗнчи Ҫӗлеменкасси ялӗнче карантин тесе йышӑннӑ. Ку хушӑва Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев ӗнер, ҫӗртме уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, алӑ пуснӑ. Ҫапла йышӑнӑва республика ертӳҫи «Ветеринари ҫинчен» федераци саккунӗпе килӗшӳллӗн тата Чӑваш Ен Патшалӑх ветеринари службин ертӳҫи сӗннипе тунӑ.
Тискер чӗрчунсен урнӑ чирне палӑртнӑ хыҫҫӑн ҫӗленкассисен выльӑх-чӗрлӗх сутса туянма юрамӗ. Асӑннӑ террриторири чӗрчунсене куравсене те илсе кайма юрамасть.
Урнӑ чире пула йышӑннӑ карантин вӑхӑчӗ ӗнер пуҫланнӑ. Республика ертӳҫин хушӑвӗнче каланӑ тӑрӑх, чару мерисем выльӑх чирленӗ хыҫҫӑн икӗ уйӑх иртсен вӗҫленӗҫ.
Кӑшӑлвирус саманинче ют ҫӗршывсене самолетсем вӗҫме пӑрахнине Чӑваш халӑхӗ темиҫе те пӗлтернӗччӗ. Ҫавна пула ентешӗмӗрсем тӑван ҫӗршыва килеймеҫҫӗ. Йывӑрлӑха лекнисене патшалӑх шайӗнче пулӑшаҫҫӗ, вӗсене ятарллӑ авиарейссемпе тӑван тӑрӑха илсе килеҫҫӗ.
Паян пирӗн республикӑна Америкӑри Пӗрлешӳллӗ Штатсенчен Мускава ҫитнӗ 5 ҫынна илсе килмелле. Вӗсене Мускав облаҫӗнчи обсерватора вӑхӑтлӑха вырнаҫтарнӑ. Паян вӗсене тӑван тӑрӑха, Чӑваш Ене, ҫитме пулӑшмалла. Виҫӗмкун АПШран Раҫҫее Чӑваш Енри 10 ҫын таврӑннӑ. Вӗсен хушшинче 2 ача пулнӑ. 5 ҫынна Муркаш районӗнчи обсерватора илсе килнӗ, тепӗр пиллӗккӗшӗ, каларӑмӑр ӗнтӗ, паян ҫтмелле.
Ҫӗртме уйӑхӗн 18-мӗшӗ тӗлне чикӗ леш енче — Чӑваш Енри 266 ҫын. Вӗсем хушшинче 35 ача. Асӑннӑ йышран пысӑк пайӗ, 35 ҫын, — АПШра, 34-ӑн — Таиландра, 14-ӑн — Италире.
+15.3 °C